โรคสมาธิสั้น หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ภาวะสมาธิสั้น (ADHD) เป็นภาวะของสมองส่วนหน้า ซึ่งมีหน้าที่ในการควบคุมความสนใจและพฤติกรรมที่มีการทำงานที่ลดลง ซึ่งโรคหรือภาวะสมาธิสั้นนี้มีการค้นพบมานานแล้วแต่น่าจะเพิ่งรู้จักกันในสังคมไทย
สมาธิสั้นมีสาเหตุเกิดจากอะไร
โรคสมาธิสั้นเกิดจากปัจจัยหลายอย่างรวมกัน แต่ปัจจัยหลักคือปัจจัยทางชีวภาพ ได้แก่ ปัจจัยทางพันธุกรรม ที่สามารถถ่ายทอดได้ภายในครอบครัวมากถึง 75% และพบว่าปัจจัยทางระบบประสาทเกี่ยวข้องกับการทำงานของสมองส่วนหน้าผิดปกติ โดยเฉพาะด้านการคิด การวางแผน และการสั่งการ การควบคุมตนเอง รวมถึงมีสารสำคัญในสมองบางตัวน้อยกว่าคนปกติ นอกจากนี้ยังพบการสูบบุหรี่ของมารดา การดื่มแอลกอฮอล์ระหว่างตั้งครรภ์ เด็กที่มีประวัติการคลอดก่อนกำหนด น้ำหนักแรกเกิดต่ำกว่าปกติ เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ทำให้เด็กมีโอกาสเป็นสมาธิสั้นอีกด้วย
ปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่งที่ทำให้เด็กสมาธิสั้นมีอาการมากขึ้น หรือทำให้ดูเหมือนเด็กทั่วไปดูมีอาการของโรคสมาธิสั้น หรือที่เรียกว่า “สมาธิสั้นเทียม” คือปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมในการเลี้ยงดู เช่น การขาดการเลี้ยงดูและระเบียบวินัย ตามใจมากเกินไป และการไม่มีกฎเกณฑ์ในบ้าน ไม่มีการควบคุมที่สม่ำเสมอ หรือความเห็นไม่ตรงกันของผู้ปกครองในเรื่องการเลี้ยงดู โดยเฉพาะการใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ เช่น ไอแพด แท็บเล็ต มือถือ รวมถึงโทรทัศน์ เป็นเวลานานๆ โดยขาดการควบคุมจากผู้ปกครอง สื่อหรืออุปกรณ์ต่างๆ เหล่านี้ ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตเราในปัจจุบัน ผู้ปกครองมักนิ่งเงียบเป็นเวลานานเมื่อบุตรหลานใช้อุปกรณ์เหล่านี้และไม่รบกวนพวกเขา การควบคุมโดยผู้ปกครองที่ง่ายดาย ด้วยเหตุนี้ ผู้ปกครองจำนวนมากจึงเลี้ยงดูบุตรหลานของตนทั้งในและนอกบ้านโดยเปิดหน้าจอตลอดเวลา เด็กที่ใช้สื่อเหล่านี้บ่อยๆ โดยเฉพาะเด็กที่มีพัฒนาการด้านการพูดและการสื่อสารล่าช้า ขาดทักษะทางสังคม ใจร้อน หงุดหงิดง่าย และการลอกเลียนสิ่งที่พวกเขาเห็นบนสื่ออิเล็กทรอนิกส์สามารถนำไปสู่ปัญหาพฤติกรรมร้ายแรงได้
พฤติกรรมที่เข้าข่ายโรคสมาธิสั้น
ประกอบด้วยกลุ่มอาการหลัก 3 ด้าน ได้แก่
- มีพฤติกรรมขาดสมาธิ วอกแวกง่าย เหม่อลอย ไม่มีสมาธิเป็นเวลานาน เบื่อง่าย คิดไม่ออก ทำอะไรไม่ตรงเวลา เกลียดงานที่ต้องใช้สมาธิ หรือความพยายาม
- พฤติกรรมอยู่ไม่นิ่ง ต้องเคลื่อนไหวตลอดเวลา หาสิ่งที่ต้องทำอยู่ตลอดเวลา เหมือนเด็กที่อยู่หน้าเครื่องตลอดเวลา พูดมาก ชอบเล่นและส่งเสียงดัง เด็กในกลุ่มนี้เล่นแรง รู้จัดกันในชื่อที่เรียกว่า “เด็กไฮเปอร์”
- พฤติกรรมที่ควบคุมไม่ได้ ใจร้อน หุนหันพลันแล่น ขาดความเอาใจใส่ต่องาน ไม่เป็นธรรมชาติ พูดแทรก ไม่สามารถรออะไรได้
เด็กบางคนอาจมีอาการเพียงกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง หรือมีทั้ง 3 กลุ่มอาการสมาธิสั้นร่วมกันก็ได้